انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
ارزیابی متغیرهای موثر بر پتانسیل آب زیرزمینی بر اساس تحلیل حساسیت (بررسی موردی: دشت قروه-دهگلان)
1
13
FA
امید
رحمتی
دانشجوی دکتری دانشگاه لرستان، دانشکدة کشاورزی، خرم آباد
علی اکبر
نظری سامانی
دانشیار دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
aknazari@ut.ac
محمد
مهدوی
استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
10.22034/jdmal.2015.18319
آب زیرزمینی بهعنوان یکی از با ارزشترین منابع طبیعی نقش بسیار مهمی در تأمین نیاز آبی بهویژه درمناطق خشک دارد. در این پژوهش، بهمنظور تحلیل حساسیت متغیرهای موثر در پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی در روشهای تصمیمگیری چندمعیاره (MCDA) از متغیرهای سنگشناسی، بارندگی، تراکم زهکشی، تراکم خطواره و شیب زمین در قالب یک مطالعۀ موردی در دشت قروه-دهگلان استفاده شد. وزن نرمالشده این متغیرها بر اساس مقایسههای زوجی روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مبتنی بر بردار ویژه تعیین گردید. پس از تهیه نقشه پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی اعتبارسنجی مدل با استفاده از نتایج آزمایش پمپاژ 20 حلقه چاه در منطقه مورد بررسی انجام شد. تحلیل حساسیت متغیرهای موثر در پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی با استفاده از روش حذفی انجام گرفت و در نهایت دقت نقشهها ارزیابی گردید. نتایج تحلیل حساسیت نشان داد که همه متغیرهای موردنظر دارای تأثیر مثبت در دقت پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی بوده و به ترتیب بیشترین و کمترین دقت پیشبینی مربوط به حالتهای حضور تمام متغیرها (85 %) و حذف متغیر سنگشناسی از مجموعه لایههای تصمیمگیری (60 %) بود. بنابراین متغیر سنگشناسی از طریق تاثیر بر روی ویژگیهای فیزیکی از جمله تراکم خطواره و گسل، نفوذپذیری و تراوایی بیشترین تأثیر را روی دقت پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی دارد. همچنین نتایج نشان داد که متغییرهای بارندگی و شیب با وجود تغییر اندکی که در یک دشت دارند، در مقدار دقت پیشبینی پتانسیل آب زیرزمینی مؤثر هستند.
تحلیل حساسیت,تصمیمگیری چند معیاره,آب زیرزمینی,قروه-دهگلان
https://www.jdmal.ir/article_18319.html
https://www.jdmal.ir/article_18319_e67fa0737e3619acb6b81b929fa889b2.pdf
انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
بررسی وضعیت آلودگی پساب ناشی از فرآوری سنگ آهن در مناطق بیابانی (بررسی موردی: منطقه بافق)
14
25
FA
عبدالحسین
رضائی پور باغدر
دانشجوی دکتری بیابانزدایی، دانشگاه هرمزگان
حسن
وقارفرد
عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان
حمیدرضا
عظیم زاده
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد
hazimzadeh@yazd.ac.ir
حمید
غلامی
عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان
hamidgholami@ut.ac.ir
یحیی
اسماعیل پور
عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان
10.22034/jdmal.2015.18323
آلودگیهای محیط زیست بهعنوان یکی عوامل بیابانزایی، از مهمترین چالشهای جوامع صنعتی و در حال توسعه میباشد. با توجه به وجود مکانهای معدنی متعدد مهمترین علت بیابانزایی توسعه صنعتی (تکنوژنیک) در منطقه بافق، آلودگی ناشی از صنایع و معادن است. پژوهش حاضر با هدف تعیین آلایندههای پساب ناشی از فرآوری سنگ آهن در منطقه بافق انجام گردیده است. 16 نمونه طی سالهای 1392-1389 از پساب مذکور تهیه و 18 متغیر در آزمایشگاه اندازهگیری شد. پس از انجام آزمونهای مربوط به نرمال بودن دادهها و واریانس یکطرفه، شاخصهای PI، IPI و MCd برای دادههای گردآوری شده تعیین شد. نتایج نشان داد 7/27% متغیرها بدون تغییر سالانه معنیدار و 3/72% متغیرها دارای نوسانات سالانه معنیدار میباشند. نتایج به دست آمده برای شاخص PI نشان داد 6/66% متغیرها در طبقه آلودگی کم و 4/33% متغیرها در طبقه آلودگی متوسط به بالا قرار دارند. نتایج به دست آمده برای شاخص IPI و MCd نشان داد که 100 درصد نمونهها در طبقه آلودگی پایین و خیلی پایین قرار دارند. بنابراین در مجموع پارامترهای نیترات(No<sub>3</sub>) و سولفات(So<sub>4</sub>) در طبقات آلودگی متوسط و بالا واقع شده و بهعنوان متغیرهای اولیه آلاینده پساب ناشی از فرآوری شناخته شدند. با توجه به اینکه بوم نظامهای (اکوسیستم) بیابانی حساس و شکننده میباشند، پیشنهاد میشود ضمن تعیین ارتباط غلظت متغیرهای آلاینده پساب فرآوری با رسوبات به جا مانده از آن برای بررسی کاهش آلایندهها به روشی مناسب مانند گیاهپالایی اقدام شود. همچنین به منظور درک بهتر فرایند بیابانزایی از شاخصهای آلودگی زیستمحیطی و نیترات و سولفات برای ارزیابی شدت بیابانزایی در حاشیه معدنهای سنگ آهن مرکزی و منطقه بیابانی بافق بهرهگیری شود.
بیابان زایی,آلودگی,پساب,PI,IPI,MCd
https://www.jdmal.ir/article_18323.html
https://www.jdmal.ir/article_18323_f742f442cab0c51a81755c7c29e3455b.pdf
انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
مدلسازی پراکنش گونه های گیاهی مناطق خشک و بیابانی با استفاده از روش شبکههای عصبی مصنوعی (بررسی موردی: مراتع حوض سلطان استان قم)
26
39
FA
حسین
پیری صحراگرد
استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه زابل
hopiry@uoz.ac.ir
محمدعلی
زارع چاهوکی
استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران
حسین
آذرنیوند
0000-0003-0024-9060
استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران
hazar@ut.ac.ir
10.22034/jdmal.2015.18327
هدف این پژوهش ارزیابی کارآیی مدل شبکه عصبی مصنوعی برای تهیه نقشه پیشبینی رویشگاههای گیاهی در مراتع استان قم است. بدین منظور، با رویهمگذاری نقشههای شیب، جهت و ارتفاع، واحدهای همگن تهیه شدند و نمونهبرداری از پوشش گیاهی و خاک انجام شد. در آخر نقشه مربوط به متغیرهای محیطی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیاییو زمینآمار تهیه شد. برای تهیه مدل شبکه عصبی از پرسپترون چندلایه بهرهگیری شد. پس از پیش پردازشهای لازم روی دادهها (نرمالسازی و تقسیم دادهها به سه مجموعه آموزش، آزمون و اعتبارسنجی)، بهترین ساختار شبکه، با تغییر پارامترهای قابل تنظیم (تابع انتقال، قانون یادگیری، تعداد لایه میانی، تعداد نرون لایه میانی) و با استفاده از معیارهای آماری محاسبهشده در مرحله آزمون (میانگین مربعات خطا) تعیین شد. بعد از انتخاب شبکه بهینه، شبیهسازی احتمال حضور و عدمحضور گونهها انجام و نقشه پیوسته احتمال حضور و عدمحضور گونهها با استفاده از نرمافزار Arc GIS در هر رویشگاه تهیه شد. در مرحله بعد آستانه بهینه حضور به روش حساسیّت و اختصاصیّت برابر تعیین شد و مقدار تطابق نقشههای بهدست آمده با نقشههای واقعی با محاسبه ضریب کاپا بررسی شد. بر اساس نتایج، دقیقترین مدل پیشبینی برای همه رویشگاهها با استفاده از تابع انتقال سیگمویید و قانون آموزش لونبرگ مارکوارت حاصل شد. نتایج نشان داد که نقشههای پیشبینی برای رویشگاه <em>Artemisia sieberi<sub>2</sub></em> دارای تطابق عالی؛ رویشگاه <em>Halocnemum strobilaceum</em>دارای تطابق خیلیخوب؛ رویشگاه <em>Tamarix passerinoides</em> دارای تطابق خوب؛ رویشگاه <em>Seidlitzia rosmarinus</em> دارای تطابق متوسط و رویشگاه <em>Artemisia sieberi<sub>1</sub></em> دارای تطابق ضعیف با نقشههای واقعیت زمینی است. این نتایج گویای آن است که شبکه پرسپترون چند لایه در مدلسازی و برآورد محدوده جغرافیایی پراکنش رویشگاه گونههای مورد مطالعه از دقّت قابل قبولی برخوردار است و در صورتیکه متغیرهای ورودی به شبکه به درستی انتخاب شوند میتواند شبیهسازی حضور و عدم حضور را با دقّت بالایی انجام دهند.
مدلسازی,پرسپترون چندلایه,مرتع,قم,حساسیّت,اختصاصیّت,ضریب کاپا
https://www.jdmal.ir/article_18327.html
https://www.jdmal.ir/article_18327_418df08d11380a5f64657979a03f9950.pdf
انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
بررسی نقش تغییرات کاربری اراضی بر بیابان زایی اراضی محدودۀ دریاچه نمک با استفاده از دادههای دورسنجی
40
52
FA
میثم
فریدونی
کارشناسی ارشد بیابانزدایی، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان ،
عباسعلی
ولی
دانشیار، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
فاطمه
پناهی
استادیار، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
fpanahi@kahashanu.ac.ir
سید حجت
موسوی
استادیار، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
hmousavi15@gmail.com
حسن
خسروی
استادیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران
hakhosravi@ut.ac.ir
10.22034/jdmal.2015.18329
به منظور مدیریت بهتر و استفاده بهینه از منابع طبیعی تشخیص به موقع و دقیق تغییرات عوارض سطح زمین تأثیر مهمی بر درک بهتر بین پدیدههای انسانی و طبیعی دارد. با پایش تغییرات کاربری اراضی در بازههای زمانی میتوان به روند وضعیت محیط طبیعی از قبیل تخریب سرزمین، کاهش توان بوم نظامها (اکوسیستم) و بیابانزایی پی برد. پژوهش حاضر با استفاده از دادههای سنجندههای TM و ETM+ ماهوارهای لندست 4، 5 و 7، به پایش تغییرات کاربری اراضی در منطقة دریاچة نمک در بازه زمانی 36 ساله طی سه دوره (1990-1975، 2001-1990 و 2010-2001) پرداخته است. نتایج پایش تغییر کاربری اراضی نشان میدهد که مساحت زمینهای نمکزار تغییرناچیزی داشته و حدود 26/5 کیلومترمربع افزایش یافته است. همچنین مساحت اراضی شورهزار و فاقد پوشش گیاهی افزایش (13/457 کیلومترمربع)، زمینهای مرتعی کاهش (3/380 کیلومترمربع) و زمینهای ماسهزار بهطور کاملاً خطی در بازۀ زمانی مورد مطالعه کاهش (57/194 کیلومترمربع) و در مساحت اراضی کشاورزی افزایشی به مقدار 35/118 کیلومترمربع داشته است. به دین ترتیب مساحت زمینهای نمایندۀ مناطق بیابانی افزایش یافته، ضمن اینکه مساحت اراضی کشاورزی افزایش یافته است. این موضوع موجب زیاد شدن بهره برداری از منابع آب و تغییر کاربری اراضی از مرتع به کشاورزی شده است. در مجموع روند تغییرات کاربریهای اراضی در منطقة دریاچه نمک حاکی از این موضوع است که منطقة مطالعاتی در معرض تخریب قرار دارد. نتایج نهایی نشان داد که تصاویر ماهوارهای از قابلیت مناسبی برای تعیین روند تغییر کاربری اراضی در مقیاس منطقهای برخوردارند.
بیابانزایی,تغییر کاربری اراضی,دریاچه نمک,دورکاوی
https://www.jdmal.ir/article_18329.html
https://www.jdmal.ir/article_18329_d67374d9788baaf2fb917fce46fbb14d.pdf
انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
مقایسه مقاومت مالچ های غیرزنده در برابر گرما، آبشویی و فشار
53
64
FA
ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﺮ
ﻛﻮﭘﺎییﻧﻴﺎ
داﻧش آﻣﻮخته ; کارشناسی ارشد ﻣﺪﻳﺮﻳت مناطق بیابانی، داﻧشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
ﺳﻴﺪ ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ
افضلی
هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
10.22034/jdmal.2015.18330
استفاده از مالچ یکی از رایجترین روشهای تثبیت خاک برای جلوگیری از فرسایش بادی و کنترل ریزگرد است. در همین ارتباط، پایداری مالچها در برابر عوامل فرساینده محیطی میتواند در انتخاب ترکیب و نوع مالچ موثر باشد. در این پژوهش مقاومت به فشار (با نفوذسنج جیبی) تعدادی از مالچهای غیرزنده در شرایط بیابانی در دماهای متفاوت شبیهسازی شد. همچنین برای ارزیابی مقدار شستشوی سطحی، مالچهای مورد نظر در برابر پاشیدن جریان آب و رطوبتدهی مورد آزمون قرار گرفتند. تیمارهای تهیه شده شامل 13 نوع مالچ شامل ترکیبات متفاوت از مالچ پلیمری و مالچهای مخلوط ماسه، پودر سنگ، لجن کنورتور و خاک منطقه با دانهبندی و درصد رس بالا، دو نوع خاک بستر شامل خاک با فرسایش متوسط و شدید و سه سطح اعمال حرارت محیطی یعنی دمای محیط، 50 و 60 درجه سانتیگراد در سه تکرار بودند. نتایج بیانگر آن بود که بیشترین تحمل و مقاومت فشاری مربوط به تیمارهای مالچ پلیمری بوده که با خاک با فرسایش شدید بستر سازی شده و تحت تاثیر دماهای 50 و 60 درجه سانتیگراد قرار گرفته بودند.همچنین نتایج حاصل از پاشیدن آب به روی تیمارها نشان داد که مالچهای پلیمری در برابر شستشو از مقاومت بیشتری برخوردار بودند.
تثبیت خاک,ضایعات کارخانجات,عوامل فرساینده محیطی,فرسایش بادی,بیابانزدایی
https://www.jdmal.ir/article_18330.html
https://www.jdmal.ir/article_18330_18747c1421d33e36fbf3ee56042c8495.pdf
انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران
مدیریت بیابان
2476-3985
2476-3721
3
5
2015
03
21
ارزیابی روند تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت کاشان
65
78
FA
ریحانه
مسعودی
دانشجوی دکتری بیابانزدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
r.masoudi@ut.ac.ir
غلامرضا
زهتابیان
استاد دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
ghzehtab@ut.ac.ir
حسن
احمدی
استاد دانشگاه آزاد اسلامی- واحدعلوم تحقیقات، تهران، ایران
hahmadi@ut.ac.ir
آرش
ملکیان
دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
malekian@ut.ac.ir
10.22034/jdmal.2015.18332
در این پژوهش، به منظور تعیین تغییر کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت کاشان از دو شاخص افت آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی (EC) بهرهگیری شد. هیدروگرافهای تراز آب با روش تیسن<sup><sup>[1]</sup></sup> و بر پایة دادهای چاههای پیزومتری ترسیم شدند. نقشه خطوط هم افت، هم ارتفاع و هم EC با بهرهگیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)<sup><sup>[2]</sup></sup> ترسیم شدند. نتایج حاصل از نقشهها نشان میدهد که جریان آب از قسمت جنوبی دشت که اراضی کشاورزی قرار دارند به سمت شمال دشت است و به کویر تخلیه میشود. هم چنین رابطة بین هدایت الکتریکی با آنیونها و کاتیونهای اصلی (Ca<sup>2+</sup>, Mg<sup>2+</sup>, K<sup>+</sup>, Cl<sup>-</sup>, Na<sup>+</sup>, So<sub>4</sub><sup>2-</sup>, Hco<sub>3</sub><sup>-</sup>) بررسی شد. شاخص معیار بارش سالانه (SIAP)<sup><sup>[3]</sup></sup> محاسبه شده برای پنج ایستگاه هواشناسی نشان میدهد که بیشترین درصد فراوانی متعلق به بارش نرمال است. بیشترین مقدار افت و برداشت آب به طور میانگین در بخشهای جنوبی و جنوب شرقی دشت رخ داده است که میتواند به علت تمرکز زمینهای کشاورزی در این دو منطقه باشد. هدایت الکتریکی در همة قسمتها (به غیراز آنیون بیکربنات) با غلظت یونهای اصلی موجود در آب رابطه مستقیم دارد. هیدروگرافهای تراز آب زیرزمینی نشان میدهد که طی 19 سال به مقدار02/10 متر سطح آب کاهش یافته است که به نوبة خود موجب کاهش کیفیت آب زیرزمینی شده است. <br clear="all" />[1] - Theissen [2] - Geographic information system(GIS) [3] - Standard index of annual precipitation
آب زیرزمینی,افت,هیدروگراف واحد,هدایت الکتریکی (EC)
https://www.jdmal.ir/article_18332.html
https://www.jdmal.ir/article_18332_805f1c985dc9a768cb86c4afc5392077.pdf